Łączkowska Felicja

ŁĄCZKOWSKA Zadora FELICJA (1860-1932) nauczycielka, działaczka społeczna i oświatowa.

FELICJA ŁĄCZKOWSKA w r. 1891.

Ur. 12 VII w Kaliszu w rodzinie szlacheckiej jako córka Żelisława i Józefy z Białobrzeskich. Ukończyła pensję Emilii Krajewskiej w Warszawie, uczęszczała na kursy buchalteryjne im. Łojki w Warszawie oraz kursy pedagogiczne. Od 1878 mieszkała w Kaliszu. W gimnazjum męskim w Kaliszu (obecnie A. Asnyka) zdała egzamin państwowy uzyskując kwalifikacje nauczyciela jęz. polskiego. Od 1885 uczyła w tajnych kaliskich pensjach żeńskich B. Dębnickiej i L. Wojciechowskiej. W 1890-1914 prowadziła w Kaliszu własną nielegalną pensję. Była inicjatorką i długoletnią przewodniczącą piątków literackich, działających w Kaliszu od listopada 1892. Były to spotkania kobiet z kręgu kaliskiej inteligencji poświęcone tematyce literackiej i kulturalnej. Działalność piątków przerwana została wyjazdem Łączkowskiej z Kalisza w 1912, a następnie wojną. Spotkania Ł. wznowiła w 1924, po jej śmierci piątki przybrały charakter zebrań towarzyskich. Z inicjatywy Ł. i w oparciu o ofiarowany przez nią księgozbiór otwarta została w 1900 prywatna wypożyczalnia książek Wiktorii Lewandowiczówny. W 1907 Ł. była współzałożycielką Tow. Biblioteki Publicznej im. Adama Mickiewicza, któremu powierzono sprawy organizacyjne Biblioteki utrzymującej się ze składek abonentów; wchodziła w skład jego Zarządu. Biblioteka otwarta 10 VI 1907 posiadała 7 tys. tomów; książki podzielono na działy: naukowy, beletrystyczny i popularny (Ł. dbała szczególnie o ten ostatni). W 1918 przystąpiła do uporządkowania Biblioteki, której część zbiorów uratowały Halina Kożuchowska i Melania Brokmanowa. Po wybuchu II wojny światowej Biblioteka uległa całkowitemu zniszczeniu.

Ł. była członkiem zarządu Polskiej Macierzy Szkolnej (zał. w Kaliszu 8 IX 1906), należała do założycieli Tow. Oświatowego w Kaliszu (1907), w którym pracowała do wybuchu I wojny światowej, była członkiem zarządu. Wchodziła w skład zarządów (1907-10) instytucji zostających pod opieką Towarzystwa Dobroczynności (schronisko dzienne św. Antoniego dla małych dzieci, sekcja rozdawnictwa odzieży biednym), była opiekunką okręgu 2 Tow. Dobroczynności obejmującego dzielnice: Nowy Świat, Czaszki i Wydory (1907-10).

Brała czynny udział w zorganizowanej w 1909 wystawie Praca kobiet; część dochodu z wystawy przeznaczyła na muzeum szkolne. Z inicjatywy Ł. i H. Kożuchowskiej utworzono w 1909 przy Muzeum Archeologicznym (później Muzeum Ziemi Kaliskiej) Sekcję Pokazów i Pomocy Szkolnych, gromadzącą eksponaty głównie na użytek szkół z zakresu mineralogii, botaniki, zoologii, przyrządy fizyczne, chemikalia oraz modele anatomiczne, modele maszyn itp. Zbiory oddano do użytku zwiedzających 17 XII 1911.

W 1914 przebywała na kuracji nad Bałtykiem, gdzie zastała ją wojna. Później przebywała w Petersburgu i w Moskwie, gdzie uczyła jęz. polskiego w polskich szkołach, założonych przez Komitet Pomocy Ofiarom Wojny. W 1918 wróciła do kraju. W 1927 należała do współzałożycieli Tow. Przyjaciół Książki, w którym pełniła funkcję wiceprezesa. Publikowała na łamach Ziemi Kaliskiej (1931): Moje wspomnienia o tajnym średnim szkolnictwie polskim w Kaliszu, Co mnie skłoniło do zapoczątkowania Piątków i Kalendarza na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu (1907, 1909). W Gazecie Kaliskiej ogłosiła szereg artykułów dotyczących wychowania, m.in. Mikołaj Rej jako pedagog, Stulecie dziecka, Co to jest gimnastyka rytmiczna?, tłumaczyła także artykuły z jęz. niemieckiego i angielskiego. W 1936 powstało w Kaliszu Tow. bezpłatnej biblioteki dla dzieci miasta Kalisza im. Felicji Łączkowskiej.

Zmarła 16 IX 1932 w Kaliszu, pochowana została na cmentarzu miejskim. Rodziny nie założyła.

PSB (Gołębiowski S.Z.); SPKP; Poczet członków polskich towarzystw bibliofilskich w r. 1928. W. 1928 s.11. - Kalendarz na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu na rok 1907. Kal. 1907; Toż, 1908. Kal. 1907; Toż, 1909. Kal. 1908. Toż, 1910. Kal. 1909; Łączkowska F., Biblioteka Publiczna im. A. Mickiewicza w Kaliszu. W: Kaliska Jednodniówka Listopadowa 1918-1928. Kal. 1928 s.17-18; Kunicki B., Z dziejów Muzeum Ziemi Kaliskiej, Rocz. Kal. 1973 t.6 s.366-367. - Gaz. Kal. 1909 nr 93, 118. - APK. Wydział Społeczno-Polityczny. 399 Towarzystwo bezpłatnej biblioteki dla najuboższych dzieci miasta Kalisza im. Felicji Łączkowskiej w Kaliszu.

dr Ewa Andrysiak