Sobczyński Jan Nepomucen

SOBCZYŃSKI JAN NEPOMUCEN (1861-1942) ksiądz, działacz społeczny, historyk, bibliofil, właściciel biblioteki.

Ur. 13 V we wsi Jelitów k. Ostrowa Wlkp. jako syn rządcy majątku Walentego i Józefy z Kurnatowskich. Ukończył gimnazjum w Ostrowie. W 1881 wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. 14 XII 1884 został wyświęcony na kapłana. Potem pełnił obowiązki wikariusza w Zduńskiej Woli (4 II 1885-15 III 1886) i Piotrkowie Trybunalskim (do 10 IX 1887). We wrześniu 1887 powołany został na wykładowcę filozofii chrześcijańskiej, historii powszechnej i łaciny do macierzystego seminarium, w którym pracował do 27 VI 1901. 11 IV 1901 objął obowiązki proboszcza parafii św. Mikołaja w Kaliszu, które pełnił do śmierci. Od 1905 przeprowadzał w tym kościele gruntowny remont.

Ks. S. piastował wiele godności kościelnych na terenie Kalisza i Diecezji Kujawsko-Kaliskiej, od 1926 zwanej Włocławską. Od 1901 był sędzią surogatem Konsystorza Foralnego Kaliskiego a od 1905 jego przewodniczącym. Od 1918 nosił dwa tytuły: wikariusza generalnego na b. Oficjat Kaliski oraz wiceoficjała Sądu Pomocniczego Kaliskiego. Godności te piastował do 1929, kiedy to skasowane zostały wikariat generalny i sąd w Kaliszu. W 1908 został dziekanem dekanatu kaliskiego, w 1931, po podziale dekanatu - dziekanem dekanatu kaliskiego południowego (do 1935). W 1930 otrzymał domową prałaturę papieską.

W kolegiacie i kapitule kaliskiej był od 1898 kanonikiem honorowym, w 1910 został mianowany kanonikiem gremialnym (rzeczywistym), w 1913 został prałatem-kustoszem, w 1919 prałatem dziekanem, w 1924 prałatem-archidiakonem i od 1926 prałatem prepozytem. W całej diecezji sprawował w różnych latach obowiązki cenzora ksiąg religijnych, członka Consilium a vigilantia i in.

Był współzałożycielem (1907) Biblioteki Publicznej im. Adama Mickiewicza w Kaliszu, wchodził w skład zarządu, czuwającego nad jej sprawnym działaniem, w latach 1916-35 stał na jego czele. Prezesował chórowi kościelnemu działającemu przy kościele św. Mikołaja. Należał do założycieli Kaliskiego Towarzystwa Oświatowego (1909). Był członkiem zarządu Towarzystwa Dobroczynności w Kaliszu, prezesem jego rady gospodarczej (1907-10), kierował biurem pośrednictwa pracy przy kościele św. Mikołaja (1907-09) zostającym po zarządem Tow. Dobroczynności. Należał do grona założycieli Muzeum Ziemi Kaliskiej, był jego prezesem (1908-14). Był członkiem Oddziału Polskiego Komitetu Opieki nad Jeńcami zorganizowanego w Kaliszu w 1917. W 1919 wszedł do Rady Miejskiej w Kaliszu kandydując z listy Związku Ludowo-Narodowego i bloku prawicy. Był członkiem założycielem Towarzystwa Przyjaciół Książki w Kaliszu, działającego w latach 1927-36. Wchodził w skład Naczelnej Rady Bibliofilskiej, utworzonej w 1925 w Krakowie. Był przewodnikiem wycieczek po Kaliszu. W 1932 został honorowym członkiem Oddziału Kaliskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

Publikował prace historyczne dotyczące Kalisza w Kalendarzu na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu (1908, 1909, 1911), Kaliskich Wiadomościach Parafialnych (1927-28), Ziemi Kaliskiej (1930), Gońcu Kaliskim (1923), tłumaczył także z łaciny m.in. List Krzysztofa Kolumba z 1493.

Był autorem pracy Z akt dawnych parafii Chlewo (Kalisz 1923). Bardzo cenna jest rękopiśmienna Kronika kościelna Kalisza z lat 1901-38, obejmująca w siedmiu tomach in folio wiadomości o życiu miasta, okolic i kraju z pierwszej połowy XX wieku. Do dziś zachowały się księgi I, V, VI i VII (Archiwum Diecezjalne we Włocławku), pozostałe zaginęły w czasie okupacji niemieckiej.

Ks. S. zgromadził w Kaliszu księgozbiór liczący 10-15 tys. woluminów - rękopisy, stare druki, druki nowe. Zbiory, głównie dzieła dotyczące historii polskiej i calisiana, opatrzone były pieczęcią własnościową z napisem: Z Księgozbioru ks. J. Sobczyńskiego. Po śmierci ks. S. zbiory zostały w 1942 wywiezione przez Niemców do Łodzi lub Poznania i ślad po nich zaginął. Ocalone przez siostrzenicę Mieczysławę Błażejewską resztki księgozbioru przekazane zostały do Muzeum w Kaliszu (czasopisma) i do Biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku (książki).

Przed 1914 odznaczony orderem Św. Stanisława III klasy. Zmarł 30 III 1942 w Kaliszu. Pochowany na kaliskim Tyńcu, w 1945 zwłoki przeniesiono do rodzinnego grobowca na cmentarzu miejskim.

WSB (Błażejewska M); SPKP; Poczet członków polskich towarzystw bibliofilskich w r. 1928. W. 1928. - Gaz. Kal. 1909 nr 93; 1919 nr 198; 1932 nr 110; Kalendarz Kaliski na rok zwyczajny 1914. Kal. 1913 (dział informacyjny); Kalendarz na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu na rok 1907, 1908, 1909, 1910. Kal. 1906-1909 (dział informacyjny).

dr Ewa Andrysiak