Zajączek Józef - biography

Zajączek Józef (1 XI 1752 Kamieniec Podolski - 28 VII 1826 Warszawa), generał dywizji, namiestnik Królestwa Polskiego 1815-1826.

"Świnka" - herb gen. Zajączka

Zajączek Józef (1752-1826), generał dywizji, namiestnik Królestwa Polskiego 1815-1826. W wojsku od 16. roku życia, służył w armii polskiej, francuskiej i rosyjskiej. Poseł na Sejm Czteroletni (1788-1792), jeden z sekretarzy Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej 1791. Członek ugrupowania polskich jakobinów, których głównym celem było zastąpienie rządów królewskich rządami republikańskimi. Walkę o wyzwolenie narodowe łączyli z zasadniczymi przemianami społecznymi, które miały polegać na równouprawnieniu mieszczan, zniesieniu poddaństwa chłopów i likwidacji pańszczyzny. Stawiali postulat dopuszczenia chłopów do stanowisk państwowych i Rady Najwyższej.
W wojnie polsko-rosyjskiej 1792 dowódca dywizji, odznaczył się w bitwie pod Zieleńcami (18 czerwca). W powstaniu kościuszkowskim w roku 1794 był dowódcą dywizji, dowodził lewym skrzydłem polskiego ugrupowania w bitwie pod Racławicami (4 kwietnia). Wysłany w Lubelskie w celu utrzymania obrony na linii Bugu, poniósł porażkę w bitwie z wojskami rosyjskimi pod Chełmem (8 czerwca). Po klęsce pod Maciejowicami (10 października) faktyczny dowódca wojsk powstańczych, mimo pozostawania na stanowisku Naczelnika T. Wawrzeckiego. W bitwie warszawskiej (październik-listopad) dowódca obrony Pragi.

"Cukiernia" - budynek w Opatówku z czasów gen. Zajączka

      Od 1795 roku przebywał we Francji, gdzie wstąpił do armii francuskiej i walczył m.in. w Egipcie. W 1806 na rozkaz Napoleona I formował 1 Legię Północną i 2 Legię Kaliską. Kaliskie pułki piechoty nosiły numery 5, 6, 7, 8. Na jazdę składał się 3 pułk ułanów i 4 pułk strzelców konnych. W 1807 dowodził Legią Kaliską w kampanii pruskiej.
      W 1807 r. Napoleon Bonaparte nadał mu, w uznaniu zasług żołnierskich dobra ziemskie, m.in. Zawodzie, Rypinek i Stare Miasto, zaś poza obszarem dzisiejszego Kalisza - Opatówek.
      Uczestnik wyprawy na Moskwę 1812, utracił nogę pod Smoleńskiem, gdzie dostał się do niewoli rosyjskiej.

Godło Księstwa Warszawskiego

W 1815 został przez cara Aleksandra mianowany namiestnikiem Królestwa Polskiego i pozostawał na tym stanowisku do roku 1826. Niegdyś adiutant hetmana Franciszka Ksawerego Branickiego, poseł na Sejm czteroletni, jeden z sekretarzy Zgromadzenia Przyjaciół Ustawy Rządowej, dowódca dywizji w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1792 r., bohater spod Zieleniec, polski jakobin, uczestnik legionów Dąbrowskiego, napoleoński generał - przeszedł w końcu na pozycję skrajnego serwilizmu wobec Aleksandra I króla polskiego i cesarza rosyjskiego, który w 1818 r. obdarzył go tytułem książęcym.
Jako książę namiestnik Królestwa Polskiego, generał Józef Zajączek hojną ręką przeznaczył znaczne kwoty na upiększenie Kalisza. Jeden z punktów wydanego w tej sprawie 23 kwietnia 1821 r. postanowienia mówił, że "po obu stronach rzeki, od mostu przy fabryce Repphana do Piskorzewskiej, mają być zrobione przyzwoite groble i w ten sposób przedłużona promenada publiczna z drzewami i barierami od rzeki".

Orzeł "Czwartaków" - 4 Pułku Piechoty Wojsk Królestwa Polskiego.

      W roku 1824 gen. Józef Zajączek zawarł kontrakt z mieszkańcami Opatówka. Mieszkańcy zrzekli się prawa propinacji w zamian za obietnicę ożywienia gospodarczego miasta oraz rezygnacji dworu ze świadczeń mieszczańskich. W kontrakcie czytamy: "Jaśnie Oświecony Książę Zajączek bierze na siebie obowiązek, ile możności, miasto przyprowadzić do lepszego stanu przez osiedlenie w nim fabrykantów". Działania te spowodowały powstanie fabryki sukna Fiedlerów. Obecnie w dawnej fabryce mieści się Muzeum Historii Przemysłu.
     Książę Generał Józef Zajączek zakończył życie w pałacu zwanym dziś Namiestnikowskim (obecnie siedzibie prezydenta RP) w 1826 r. i pochowany został w Opatówku pod Kaliszem. Serce spoczywa w kościele Bernardynów w Warszawie.
      Był autorem Histoire de la révolution de Pologne en 1794... (1797, wydanie polskie Pamiętniki albo historia rewolucji polskiej, czyli powstanie roku 1794..., 1862).

Tablica trumienna gen. Zajączka.

Duże zainteresowanie budziła jego żona Aleksandra z Pernetów Zajączkowa. Walczyła skutecznie z czasem - według współczesnych mając 65 lat wyglądała jak 20-letnia dziewczyna. Konserwowała zimnem swoje ciało:
nigdy nie brała do ust gorących potraw,
żywiła się jarzynami, mlekiem i owocami,
sypiała w pokoju nieopalanym, i nie zapalała świec dla "zaszanowania" cery,
pod łóżkiem stały naczynia chłodzące z lodem,
miała wanny z piekielnie zimną wodą do rannej kąpieli,
na noc obszywała się w sarnią skórkę,
codziennie o świcie udawała się na półmilowy spacer pieszy.

Zmarła mając 94 lata.

Opracował Krzysztof Płociński, fotografie ze zbiorów Biblioteki w Opatówku

Opisanie herbu

Wieprzowa głowa powinna być w polu czerwonym, której pysk ręka prawa w błękitnym rękawie rozdziewa. Na hełmie pół panny większe, z warkoczem rozczesanym, pod boki obiema rękami się trzymającej.

Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 581

Swynky... Genus Polonicum loquax et facundum.
Świnki... Ród polski gadatliwy i wymowny.

Jan Długosz, Insignia,

Legenda
Herb nabyty od sarmackiej jakiej Amazonki, w niewolą od Rzymian wziętej i przyciśnionej na igrzysku publicznym do utarczki z bestyjami. Jakoż, że w Rzymie na widowiskach nie tylko silnych mężów, ale i słabą płeć przeciwko dzikim i nieugłaskanym zwierzom stawiano ... [Cesarz Domicjan] miejsce igrzysk w formę lasu przerobić kazał, w którym różnych zwierząt wielką liczbę napędził, a między tymi tysiąc dzików; toż dopiero ludzi nagnano, którzy by srogie bestyje rozszarpywali ... Gdy snać niewolnicę, pannę rodem z Sarmacyi, puszczono, ta lecącego na siebie porwawszy dzika za pysk i szczęki mu rozdarła, i nieprzyjaciela swego udławiła, za którą odwagę wolnością darowana, a potem i tym herbem na pamiątkę swej dzielności.
	Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 581-582
Herbowni
Bogusławski, Bratkowski, Czacki, Dewknetowicz, Dziwosz, Gawroński, Grzebski, Kakanowski, Krzyżanowski, Mączyński, Piotrowski, Roszkowski, Świnka, Tomisławski, Zajączek, Zieliński	Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 583

Opis herbu wzięty z adresu: http://www.gigabit.com.pl/herby/index.htm