Obole na ziemiach polskich

Obol jest najrzadszym i gatunkiem monety w Polsce. Obok denara wszedł do mennictwa wczesnośredniowiecznego w Europie, po reformach pieniężnych cesarza Karola Wielkiego. Nazwa obol pochodzi z terminologii greckiej i w starożytności oznaczała monetę wartości 1/6 drachmy. W systemie karolińskim miał wartość 1/480 grzywny i stanowił najniższą jednostkę monetarną (pół denara), był też synonimem minimalnej jednostki pieniężnej.
      Jedyną pewną polską emisją obola była moneta bita w latach 40-tych XVI wieku przez Zygmunta Augusta, w związku z wymianą niepełnowartościowych groszy świdnickich, bitych przez Ludwika II Jagielończyka, króla Węgier i Czech.  

[OBOL Z KRZYZEM PEREŁKOWYM]

Moneta z krzyżem perełkowym na awersie (typ E)

    Na ziemiach polskich podobnie jak w całej Europie zachodniej obole niezmiernie rzadko występowały w obiegu. Poza wspomnianymi wyżej monetami ostatniego Jagiellona, praktycznie były to tylko należące do saskich i może częściowo do polskich emisji obole krzyżowe. W dominującej większości krzyżówki, bite jako denary stanowiły podstawowy rodzaj monety w Polsce XI wieku. Największym zbiorem oboli krzyżowych jest skarb ze Słuszkowa koło Kalisza liczący razem 12665 monet. W skarbie tym biorąc pod uwagę niską wagę, za małą dla denarów udało się wyróżnić 53 egzemplarze monet 

      Wśród monet zaliczonych do oboli wyraźnie dominują egzemplarze z krzyżem perełkowym na awersie (E). Jest ich 50 sztuk, z czego część wyraźnie nawiązuje rysunkiem do denarów z bogatą legendą otokową (odmiana 9), część natomiast reprezentuje najbardziej proste odmiany tego typu. Pozostałe typy "krzyżówek" reprezentowane są bardzo skromnie (odmiana 1): typ z krzyżem prostym (F) 1 egzemplarz, z pastorałem (G) - 1 i z chorągwią i pastorałem (H) - 2. Liczby te dowodzą niezmiernej rzadkości najmniejszego gatunku monet występujących w największym skarbie z XI wieku na ziemiach polskich.

Tabela z opisem typów i odmian oboli krzyżowych ze Słuszkowa

1 -typ denarów krzyżowych wg Corpus Numnorum Poloniae, 2 -odmiana, 3 - opis awersu, 4 - opis rewersu, 5 - waga w g (największa, średnia, najmniejsza), 6 - średnica w mm, 7 - wysokość krawędzi w mm, 8 - ilość egzemplarzy, - znaki nieczytelne

1 2 3 4 5
max.
śred.
min. 		6 7 8
E 1 krzyż z 8 perłami krzyż kawalerski z w kątach 0,361
0,334
0,316
 10,1
9,6
8,9
 1,4
1,26
1,1
 3
  2 krzyż z 12 perłami krzyż kawalerski z w kątach 0,362 9,5 1,4 1
  3 krzyż o ramionach w kształcie wydłużonych trójkątów z 12 perłami krzyż kawalerski z w kątach, obwódką 0,370 10,2 1,0 1
  4 krzyż z 10 perłami krzyż kawalerski z w kątach i obwódką 0,394
0,337
0,293
 9,6
9,3
9,0
 1,6
1,4
1,3
 9
  4a krzyż z 10 perłami krzyż kawalerski z w kątach, obwódką i znakami: 0,299 9,4 1,3 1
  5 krzyż z 8 perłami i 2 kropkami między jego ramionami krzyż kawalerski z w kątach 0,366 0,324 0,283 9,6 9,5 9,4 1,3 2
  6 krzyż z 3 punktami na zakończeniach ramion krzyż kawalerski z w kątach 0,301 9,7 1,1 1
  9 krzyż zbliżony do patriarchalnego w obwódce, w otoku: I krzyż kawalerski z w kątach i w obwódce, w otoku znaki 0,412 12,5 1 1
  10 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach i w obwódce, w otoku: 0,476
0,384
0,291
 12,3
11,0
9,6
 1,6
1,2
0,7
 12
  11 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach w obwódce 0,388
0,371
0,355
 10,5
10,45
10,4
 1,3
1,15
1,0
 2
  12 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach w obwódce, w otoku: 0,369
0,331
0,294
 9,8
9,5
9,1
 1,4
1,16
0,8
 5
  13 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach w obwódce, w otoku: 0,408
0,351
0,275
 10,7
9,76
9,4
 1,5
1,32
1,2
 5
  14 krzyż z 12 perłami na około w obwódce krzyż kawalerski z w kątach 0,293 10,0 1,2 1
  15 krzyż z 12 perłami na około w obwódce krzyż kawalerski z w kątach 0,403
0,385
0,368
 10,0
9,75
9,5
 1,5
1,45
1,4
 2
  16 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach, w otoku: 0,418 11,9 1,1 1
  17 krzyż (mały) z 12 perłami na około w obwódce krzyż kawalerski z w kątach 0,401
0,400
0,399
 10,0
9,95
9,5
 1,5
1,35
1,2
 2
  18 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach w obwódce, w otoku: 0,405 10,5 1,2 1
  19 krzyż z 12 perłami na około w obwódce, w otoku: krzyż kawalerski z w kątach, o ramionach rozdzielonych kreskami i w obwódce, w otoku: 0,452 11,1 1,3 1
F   krzyż prosty w obwódce z owalnych kropek, w otoku widoczne: krzyż kawalerski w obwódce, w otoku widoczne: 0,376 9,7 1,6 1
G   pastorał skierowany w lewo, przekrzyżowany z wieńcem pereł w koło w obwódce, legenda w otoku: krzyż kawalerski z w kątach w obwódce, w otoku: 0,357 9,7 1,6 1
H   pastorał w lewo i oraz chorągiew w obwódce, w otoku widoczne: krzyż kawalerski z w kątach w obwódce, w otoku widoczne: 0,378
0,355
0,332
 10,1
9,85
9,6
 1,4
1,35
1,3
 2

Aadm Kędzierski (jpg 3541 bytes) Autor artykułu
Adam Kędzierski.

[IMAGE: OBOL] typ z krzyżem prostym (F)

[IMAGE: OBOL] z pastorałem
(G)

[IMAGE: OBOL] z chorągwią i pastorałem (H)

 Powered by Microsoft BackOffice LOGO MS INTERNET EXPLORERFPCREATED.GIF (9866 bytes)

Twórcą i sponsorem stron Internetowych Ziemi Kaliskiej  jest Zakład Informatyki i Elektroniki MIKROSAT,
62-800 Kalisz, ul. Sułkowskiego 2, tel. (0-62) 7671842, fax (062) 7575813 w osobach Krzysztofa Płocińskiego - właściciela,   oraz dzieci: Mateusza, Szymona i Marii Płocińskich, e-mail: kplocinski@mikrosat.com.pl
Š 1996-2001 by Mikrosat. All rights reserved.