Kalisz w Internecie. Historia. W walce o niepodległość Polski

"Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski,1939-1945, Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej", H. Michalska, M. Stopień, B. Tazbir-Tomaszewska, W. Turkowska, W. Zastocka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa,1988, obejmuje 4430 haseł-biogramów. Wśród nich znajduje się dwanaście biogramów kaliszanek. Myślę, że zasługują one na to, aby ich sylwetki opublikować w naszym kwartalniku.

Maria Józefa Balińska, "Regina"(1903-1944), ur. w Aleksandrowsku (Rosja), córka Władysława i Zofii z Suchorzewskich. Do gimnazjum uczęszczała w Kaliszu, w szkole działała w Związku Zachodnim i PCK, przeszła przeszkolenie sanitarne. Podczas wojny obronnej we wrześniu sanitariuszka w wojskowym pociągu sanitarnym na trasie do Kowla. W konspiracji łączniczka Tajnej Armii Polskiej i kolporterka "Biuletynu Radiowego", od 1940 w ZWZ Okręg Warszawa, następnie łączniczka Kedywu. W Powstaniu Warszawskim sanitariuszka i łączniczka w sztabie zgrup. AK "Radosław" na Woli i Starym Mieście, poległa na ul. Freta podczas opatrywania rannych. Odznaczona pośmiertnie dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

Halina Czesława Cholewińska, "Halina", "Wala" (1909-1944) ur. w Kaliszu, córka Jana, lekarza weterynarii i Haliny ze Szczerbów. Maturę uzyskała w 1927 w Gimnazjum SS. Nazaretanek, w r. 1933 ukończyła Wydział Farmacji na U.W. Pracowała w aptece więziennej w gmachu Arsenału w Warszawie, instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Od 1943 instruktorka WSK Okręgu AK w Warszawie, w swym mieszkaniu przechowywała skoczków spadochronowych, magazynowała broń i mundury. W Powstaniu Warszawskim sanitariuszka w zgrup. ppłk. "Leśnika" (Jana Szypowskiego); poległa w czasie ostatniego natarcia Niemców na Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych, gdy biegła na pomoc ciężko rannej siostrze Irenie. Odznaczona Krzyżem Walecznych.

Irena Cholewińska , "Lena", "Wala" (ok. 1910-1944), ur. w Kaliszu, siostra Haliny, maturę zdała w Gimnazjum SS. Nazaretanek, absolwentka Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, komendantka hufca szkolnego PWK, nauczycielka wychowania fizycznego w Państwowym Gimnazjum Żeńskim w Radomiu. Od 1939 w konspiracji w Warszawie; od 1943 instruktorka WSK Okręgu AK Warszawa; okoliczności służby, walki w Powstaniu Warszawskim i śmierci jak siostry Haliny. Odznaczona dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

Zofia Hanna Derecka z d. Kolska (1897-1942) ur. we Wrzącej w pow. tureckim, córka Józefa, inżyniera górnika i Kazimiery z Orłowskich; absolwentka gimnazjum w Kaliszu, harcerka, członkini POW, działaczka społeczna. W konspiracji od 1940, czynna w Biurze Badań Technicznych Związku Odwetu KG ZWZ; 8 sierpnia 1940 aresztowana z mężem Janem, kpt. dypl. WP, w konspiracji szefem Wydz. Wywiadu Komendy Okręgowej ZWZ Warszawa - Obszar, oraz z 18-letnim synem Janem i 12-letnią córką Elżbietą. Więziona na Pawiaku, wywieziona do Ravensbruck i z powrotem na Pawiak, w lutym 1942 rozstrzelana w Lesie Sękocińskim k. Warszawy. Męża i syna wywieziono do Oświęcimia, gdzie obaj zmarli w marcu 1941, córkę Elżbietę zwolniono z Pawiaka w grudniu 1940.

Helena Julia Falewiczówna, "Dzika" (1920-1942), ur. w Kaliszu, zam. w Warszawie, córka Andrzeja i Zofii Tomiry z Lenczewskich; absolwentka Liceum im. J. Słowackiego, harcerka, członkini kręgu starszoharcerskiego "Kuźnica", studentka Wydz. Lekarskiego tajnego Uniw. Warszawskiego. W konspiracji kierowniczka grup żeńskich Organizacji Małego Sabotażu "Wawer" oraz sanitariatu Pogotowia Harcerek na Mokotowie, od maja 1942 referentka sanitarna WSK Obwodu AK Mokotów, zmarła na gruźlicę.

Elwira Fibigerówna (1916-1945) ur. w Kaliszu, córka Gustawa i Wandy z domu Fulde - z rodziny przemysłowców, producentów fortepianów i pianin "Calisia". Maturę zdała w Gimnazjum im. Anny Jagiellonki, w 1937 ukończyła Akademię Handlową w Poznaniu. We wrześniu 1939 przebywała z matką i siostrą Wandą w Warszawie, jako siostra PCK pielęgnowała rannych; po powrocie do Kalisza w konspiracji w placówce wywiadowczej w Winiarach krypt. "Podlesie", działającej w sieci referatu "Zachód" wydz. Wywiadu Ofensywnego Oddz. InformWywiad. KG ZWZ-AK, na polecenie swego dowództwa wykorzystywała wobec okupanta niemieckie pochodzenie rodziny, co umożliwiło jej wykonanie wielu poważnych zadań. Po "wsypie" placówki aresztowana 3/4 marca 1944, więziona w Kaliszu i godzi, bita i poniżana w śledztwie; skazana na karę śmierci przez Volksgerichthof z Berlina na sesji wyjazdowej w Kaliszu 6 - 9 grudnia 1944 r., rozstrzelana w grupie kilkunastu skazańców na osobisty rozkaz gauleitera Greisera z Poznania. Egzekucji dokonano w Lasach Skaryszewskich 19 stycznia 1945 roku.

Maria Leończuk (1895-1939) ur. w Pułtusku, córka Bronisława, ogrodnika i Marianny z Dąbrowskich, szarytka o wykształceniu średnim, pielęgniarka w Szpitalu Św. Trójcy w Kaliszu. W pierwszych dniach września 1939 ewakuowana przez władze wojskowe; poległa w oblężonej Warszawie podczas pracy w bombardowanym Szpitalu Dzieciątka Jezus.

Henryka Saramowiczówna (1917-1939), zam. w Kaliszu, maturę uzyskała w Gimnazjum im. Anny Jagiellonki. W 1938 r. ukończyła 6-miesięczny kurs sióstr Pogotowia PCK dla Wojskowej Służby Zdrowia na wypadek wojny, 4 września 1939 otrzymała przydział jako siostra PCK do szpitala wojskowego nr 401, z taborem sanitarnym dotarła do Warszawy, gdzie pracowała w Szpitalu Ujazdowskim na Oddz. Chirurgicznym. 21 września podczas bombardowania artyleryjskiego ciężko ranna, po długiej chorobie zmarła w szpitalu; pochowana na Cmentarzu Wojskowym Powązki. Odznaczona Krzyżem Walecznych.

Aleksandra Sikorska (1907-1942), ur. w Kaliszu, córka Ignacego, fabrykanta, i Juliany z Blachów, szarytka, w 1930 ukończyła szkołę handlową w Kaliszu. W czasie okupacji - w Warszawie, ukończyła szkołę pielęgniarstwa przy Szpitalu Przemienienia Pańskiego, zginęła w Szpitalu Dzieciątka Jezus podczas nocnego nalotu bombowców radzieckich na Warszawę.

Władysława Skoniecka z d. Liberadzka, "Władzia" (1901-1944), ur. w Kaliszu, córka Leopolda i Aleksandry z Florczaków; żona Jana, czł. KPP i PPR, sekretarza KD PPR w Legionowie k. Warszawy, od 1942 członkini PPR, GL i AL. Kiedy oddział policji niemieckiej otoczył jej dom w Legionowie mąż, syn Jerzy i wychowanek Władysław Nalazek ostrzeliwali się przez kilka godzin, w końcu Niemcom udało się oblać budynek benzyną i podpalić. Władysława schwytana i torturowana zginęła na podwórzu obok palącego się domu.

Władysława Wierzbicka (1909-1944) ur. w Kaliszu, gdzie ukończyła szkołę średnią, a w Poznaniu Wyższą Szkołę Pielęgniarek i Higienistek, działaczka Zw. Pracy Ludowej "Orka"; we wrześniu 1939 pielęgniarka w szpitalu jeńców polskich w Łodzi. Podczas okupacji pracowała w Warszawie, początkowo w Domu ks. Boduena, następnie w lecznicy dr. Weissa i w Szpitalu Maltańskim, gdzie prowadziła kurs dla sióstr Zielonego Krzyża, także łączniczka radiostacji nadawczo-odbiorczej "82" KG BCh. Podczas Powstania Warszawskiego w Szpitalu Maltańskim, potem w punkcie opatrunkowym przy ul. Miodowej. Ranną i poparzoną umieszczono w szpitalu na Woli, skąd w stanie ciężkim została ewakuowana do szpitala w Milanówku, a 10 października 1944 przewieziona do szpitala oo. jezuitów w Krakowie, tam zmarła. Pochowana na Cmentarzu Rakowickim.

Wanda Zawilska, zam, w Kaliszu. W konspiracji łączniczka Insp. Rej. Kalisz Okręgu ZWZ - AK Łódź. Aresztowana latem 1942 i zamordowana.

Wybrał i opracował Stanisław Szarras, Kaliszanie w Warszawie nr 28/29, maj 2001

	W walce o niepodległość Polski Bohaterskie kaliszanki