W końcu lipca 1800 roku do grodu nad Prosną przyjechał Teatr Narodowy Wojciecha Bogusławskiego. Pobyt zainaugurował 2 sierpnia komedią W. F. Zieglera "Ton wielkiego świata i dobre serce". Później gościł jeszcze 12 razy, zjeżdżając tu na letni sezon aż do roku 1824. Występy narodowej kompanii zapoczątkowały w dziejach Kalisza tradycję polskiej sztuki teatralnej. 

Na scenie (i nie tylko)

      W jubileuszowym sezonie Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego dominuje klasyka, zarówno ta dawna, jak i dwudziestowieczna. Już w tej chwili triumfy święci, nie tylko w Kaliszu, zrealizowany przez Waldemara Śmigasiewicza Gombrowiczowski "Ślub", na Cafe Scena dobiegają końca próby metafizycznego kabaretu "Tumor Mózgowicz" według Stanisława Ignacego Witkiewicza, powoli także wypełnia się sceniczny kształt Molierowskiej arcykomedii "Tartufe". Najdonioślejszą ma być premiera Mickiewiczowskich "Dziadów" w reżyserii współtwórcy Towarzystwa Wierszalin, Piotra Tomaszuka, która wieńczyć będzie obchody w połowie października 2000 roku. We współpracy z Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku zrekonstruowana zostanie miniscena odwołująca się do wzorców z czasów Bogusławskiego, na której prezentowane będą sztuki z przełomu XVIII i XIX wieku (być może uda się wypożyczyć oryginalne dekoracje dworskiego teatru z pałacu w Łańcucie).

      W czasie majowego festiwalu teatralnego zostanie wystawiona komedioopera "Miłość dziecinna" Ch. A. Demoustiera w przeróbce Wojciecha Bogusławskiego i reżyserii najprawdopodobniej Jitki Stokalskiej, współpracującej niegdyś z Kazimierzem Dejmkiem. Niezwykłym wydarzeniem ma szansę stać się planowane na wrzesień plenerowe widowisko prezentujące postać Bogusławskiego na tle jego epoki i teatru przełomu XVIII i XIX wieku. Spektakl, rozegrany w parku nad Prosną, ukaże rozwój teatru od występów trupy amatorów do feerycznego widowiska. Reżyser przedsięwzięcia, Waldemar Śmigasiewicz, napisał scenariusz wykorzystując fragmenty sztuk z repertuaru Teatru Narodowego z czasów antrepryzy Bogusławskiego. W widowisku obok kaliskich aktorów wystąpią tancerze Teatru Alter, studenci Państwowego Pomaturalnego Studium Kształcenia Animatorów Kultury, muzycy z Kaliskiej Filharmonii oraz tłumy statystów.

Wystawy

     Wystawę dokumentującą dzieje kaliskiej sceny podzielono na dwie części. Na majową, poświęconą Ojcu Teatru Polskiego, złożą się najcenniejsze pamiątki po Bogusławskim i dokumenty dziewiętnastowiecznego życia teatralnego. Ekspozycja goszcząca we wnętrzach Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej i Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku ma duże szanse - po kaliskiej premierze - na wyjazd do Szwecji, na zaproszenie działającego w Drottningholm pod Sztokholmem Teatru Gustawa III Wazy. Odsłona wrześniowa, nosząca tytuł "200 lat Teatru w Kaliszu", przygotowywana jest przez doktora Andrzeja Kruczyńskiego z warszawskiego Muzeum Teatralnego przy współpracy kaliskich kustoszy, a umiejscowiona zostanie w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego i Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej. Ponadto premierze "Dziadów" towarzyszyć ma miniwystawa złożona ze zdjęć i rekwizytów z historycznych inscenizacji romantycznego arcydramatu: Wyspiańskiego, Schillera, Bardiniego, Dejmka, Grotowskiego i Grzegorzewskiego.

Konferencje i sesje

      Do udziału w sesji poświęconej historii kaliskiego teatru zaproszono naukowców z teatrologicznych katedr niemal wszystkich polskich uniwersytetów. Uwaga referentów skupić się ma przede wszystkim na okresie nie opisanym przez profesora Stanisława Kaszyńskiego w jego "Teatraliach kaliskich", a zatem na ostatnim ćwierćwieczu. Być może zbadane zostaną tajemnice gościnnych występów w Kaliszu Heleny Modrzejewskiej i niezwykłej wizyty Bogusławskiego w momencie reaktywowania kaliskiej loży wolnomularskiej. Referaty oraz materiały z archiwum Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego zostaną wydrukowane w specjalnym monograficznym numerze "Pamiętnika Teatralnego". "All You Need Is Love" - to tytuł planowanej międzynarodowej sesji-wystawy, będącej częścią cyklu artystycznych działań , którego pomysłodawcą jest Centrum Sztuki Współczesnej "Łaźnia" z Gdańska. Wystawa, połączona z prezentacją awangardowych spektakli, happeningów, instalacji i refleksją nad obliczem współczesnej sztuki (utrzymaną głównie w perspektywie antropologicznej i socjologicznej) ujawniałaby zmianę wzorców relacji uczuciowych na przestrzeni kilku dekad kończącego się stulecia. Kaliska część sesji miałaby się odbyć na przełomie sierpnia i września. 

Zapis dla potomnych

      Pamiątkowy album ma się ukazać w maju tego roku. Będzie zawierał syntetyczne ujęcie dziejów kaliskiej sceny w latach 1800-2000 oraz wspomnienia krytyków, dyrektorów i artystów. W tomie znajdzie się także miejsce na spis premier ostatnich trzydziestu lat oraz listę członków zespołu artystycznego z tego okresu. Obok wypełnionego bogatym materiałem zdjęciowym albumu i wspomnianego monograficznego zeszytu "Pamiętnika Teatralnego" powstaje także specjalne wydanie folderu jubileuszowych, bo organizowanych po raz czterdziesty Kaliskich Spotkań Teatralnych, zawierające oprócz informacji o tegorocznej edycji tekst omawiający historię festiwalu oraz zestawienie nazwisk dotychczasowych jego laureatów. Na koszt Urzędu Miasta przygotowywany jest kolorowy folder promujący Teatr w trzech językach : polskim, angielskim i niemieckim. Najprawdopodobniej Telewizja Polska zrealizuje film o kaliskim teatrze. Ponadto organizatorzy jubileuszu otrzymali deklaracje osobnych relacji z poszczególnych wydarzeń ze strony Krzysztofa Mieszkowskiego (prowadzącego "Magazyn Teatralny" w II Programie TVP) oraz Łukasza Drewniaka (współpracującego z magazynem "Maska" emitowanym w TV Polonia).

Pieniądze

      Jest ich stanowczo za mało. Pozostaje mieć wiarę w życzliwość samorządowców i sponsorów. W Komitecie Organizacyjnym jubileuszu znaleźli się m.in. wicemarszałek Sejmiku Województwa Wielkopolskiego, Kazimierz Kościelny i prezydent miasta Kalisza, Zbigniew Włodarek. Radę Programową tworzą wybitni historycy i teoretycy teatru, m.in. prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska z Uniwersytetu Łódzkiego, prof. Jan Michalik z Uniwersytetu Jagiellońskiego i prof. Edward Krasiński z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk. W skład Komitetu Honorowego weszli wybitni artyści i mecenasi : Izabella Cywińska, Jerzy Grzegorzewski i Wojciech Siemion oraz państwo Jakubowscy, Sroczyńscy i Feliks Łaski. Patronem jubileuszowego sezonu kaliskiego teatru jest premier, profesor Jerzy Buzek. 

W ogólnopolskiej ocenie

      Jak co roku miesięcznik "Teatr" w swym grudniowym numerze ogłosił wyniki ankiety "Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 1998/99". Z prośbą o wydanie opinii o ubiegłym sezonie w polskich teatrach dramatycznych redakcja miesięcznika zwróciła się do najbardziej znanych krytyków. Biorąc pod uwagę teatralne sceny wielkopolskie uczestniczący w ankiecie krytycy wyróżnili Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Łukasz Drewniak w kategorii najciekawszego debiutu umieścił Monikę Krzywkowską, pisząc o niej, iż była rewelacyjną Marią w "Chorobie młodości" Brucknera, a Barbara Osterloff uznała za najlepszą nową polską sztukę wystawionego w Kaliszu "Farrago" Lidii Amejko. W swych opiniach krytycy w zasadzie ominęli Poznań, chwaląc jedynie ostatnie dokonania teatrów alternatywnych (Ósmego Dnia, Porywaczy Ciał i Biura Podróży).

ROBERT KUCIŃSKI, Kalisia Nowa nr 1/99