Rok 1992 był dla bibliofilów kaliskich rokiem podwójnego jubileuszu: 65-lecia powstania Towarzystwa Przyjaciół Książki w Kaliszu i 15-lecia działalności Oddziału Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki. Obie rocznice minęły niepostrzeżenie.

      Założone 65 lat temu, 29 października 1927 r. Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Książki powstało w okresie, kiedy w kraju działały już podobne towarzystwa w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Zamościu, Lwowie, Toruniu, Wilnie, Lublinie i Łodzi.

      W gronie założycieli Towarzystwa znaleźli się nauczyciele, prawnicy, działacze oświatowi i historycy. Jego prezesem został prawnik Mieczysław Siekiel-Zdzienicki, autor znaku graficznego TPK, członek Rady Bibliofilskiej (1928). Funkcję wiceprezesa pełniła Felicja Łączkowska, znana kaliska działaczka oświatowa, inicjatorka kaliskich "piątków literackich", nauczycielka, jedna z głównych organizatorek Biblioteki Publicznej im. A. Mickiewicza w Kaliszu. Sekretarzem TPK byt Stefan Dybowski nauczyciel szkoły powszechnej w Kaliszu, także członek Kaliskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, późniejszy minister kultury i sztuki (1947-1952), po wojnie odznaczony przez Towarzystwo Miłośników Książki w Krakowie Orderem Kapituły Białego Kruka (1917). Skarbnik Towarzystwa - Mieczysław Kraucki - to redaktor i wydawca "ABC Kaliskiego" (1926 - 1935). Funkcję bibliotekarza powierzono Władysławowi Kwiatkowskiemu, nauczycielowi szkoły powszechnej w Kaliszu, działaczowi Kaliskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Prócz wymienionych, do Towarzystwa należeli: Melania Brokmanowa - nauczycielka szkoły średniej, Alfons Parczewski - adwokat i nauczyciel akademicki, ksiądz Jan Sobczyński i Kazimierz Stefański historycy, Mieczysław Stefanowicz - drukarz.

      Wszystkie stowarzyszenia bibliofilskie były elitarne, przejawiało się to m.in. w statutowym ograniczeniu liczby członków . W kaliskim TPK liczba ta ograniczona została do 21 osób ale nigdy jej nie osiągnęła. Celem Towarzystwa było szerzenie w społeczeństwie zamiłowania do książki, m.in. poprzez urządzanie wystaw, prowadzenie biblioteki, działalności odczytowej i wydawniczej.

      Największym przedsięwzięciem wystawienniczym była, zorganizowana przez TPK w dniach od 26 czerwca do 15 lipca 1928 r., wystaw druków kaliskich pod nazwą "325 lat drukarstwa kaliskiego". Na wystawie udało się zgromadzić ponad 1200 druków wydanych przez drukarnie kaliskie, poczynając od najstarszego pt. "Katechizm Rzymski" wytłoczonego przez Jana Wolraba w 1603 r. Książki na ekspozycji wypożyczyli m.in. członkowie TPK: ks. Sobczyński - 225 druków, Kazimierz Stefański - 150 oraz biblioteki: kapitulna i Muzeum Ziemi Kaliskiej. Uroczystego otwarcia wystawy dokonał Stefan Demby, ówczesny naczelnik Wydziału Bibliotek Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, prezes Rady Bibliofilskiej. Członkowie Towarzystwa wzięli także udział w organizacji Wystawy Książki i Ekslibrisów w maju 1932 r. urządzonej w Gimnazjum im. Anny Jagiellonki oraz w wystawie zorganizowanej z okazji Tygodnia Książki Polskiej w grudniu 1933 r. Towarzystwo prowadziło też działalność odczytową. Wspomnieć można tu o odczytach "Książka i człowiek" oraz "O bibliotekach kaliskich" wygłoszonych przez Stefana Dybowskiego w związku z Wystawą Książki i Ekslibrisów. Z odczytem o bibliotekach wystąpił wcześniej Dybowski w Towarzystwie Miłośników Książki we Lwowie (1931). Jednym z zadań, jakie postawiło sobie TPK, było prowadzenie prac bibliograficznych, których końcowym efektem miała być kompletna bibliografia druków kaliskich i literatury dotyczącej Kalisza. Celowi temu służył gromadzony księgozbiór. Zbiory biblioteki liczyły w 1929 r. około 300 woluminów, szczególnie dziel treści księgoznawczej i wydawnictw kaliskich. Prace bibliograficzne prowadził S. Dybowski, który w 1930 r. miał ponad 700 pozycji bibliograficznych. Zgromadzony materiał uległ niestety zniszczeniu podczas II wojny światowej. Osobny rozdział w działalności Towarzystwa Przyjaciół Książki zajmują wydawnictwa. W lalach 1927-1931 ukazało się nakładem TPK 11 druków m. in. "Projekt statutu Towarzystwa Przyjaciół Książki w Kaliszu" (1927), "W sprawie bibliografii literatury o Kaliszu" Stefana Dybowskiego (1928), "Katalog druków kaliskich 1603 - 1914" wyłożonych na wystawie pt. "325 lat drukarstwa kaliskiego ..." (1928), "Obraz Rubensa w Kaliszu" Władysława Kwiatkowskiego (1929), "Jubileusz Piątków Literackich" (1931). Wszystkie druki wyszły spod pras Drukarni Wydawniczej braci Stanisława i Telesfora Wolffów w Kaliszu. Wydawane w niewielkich nakładach są dziś poszukiwane przez wielu miłośników książek.

      W kwietniu 1930 r. Towarzystwo rozpoczęło wydawanie czasopisma pt. "Ziemia Kaliska". Staranna szata graficzna wzorowana była na piśmie polskich towarzystw bibliofilskich "Silva Rerum". Na zawartość periodyku składały się przede wszystkim artykuły dotyczące historii miasta i regionu. Na łamach "Ziemi Kaliskiej" S. Dybowski zapoczątkował także druk bieżącej bibliografii regionalnej. Kłopoty finansowe spowodowały, że po niespełna dwóch latach czasopismo przestało się ukazywać. Nie pomogły tu ani apele do społeczeństwa o prenumerowanie pisma ani sporadycznie przyznawane subwencje. Po roku 1932 działalność Towarzystwa staje się mniej widoczna. Wpływ na to miał zapewne upadek "Ziemi Kaliskiej", nadal aktywna działalność członków TPK w Kaliskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (Kwiatkowski, Dybowski) i śmierć Łączkowskiej w 1932, Parczewskiego w 1933 oraz Krauckiego w 1935.

      W roku 1936 doszło do rozwiązania TPK, a majątek zgodnie ze statutem - otrzymało Muzeum Ziemi Kaliskiej.